“We gaan vanavond heel wat regels overtreden.” Het is woensdagavond en de zon is al een paar uur onder. Een bonte verzameling mensen met racefietsen, mountainbikes, omafietsen en vouwfietsjes is bijeengekomen voor een loods in de hippe wijk Bangsar. Het is tijd voor de Unseen Kuala Lumpur Bike Ride. De 34- jarige initiatiefnemer Jeffrey Lim staat voor de groep en legt de verkeersregels uit met een camera van een nationale nieuwszender pontificaal op zijn gezicht gericht.
Dit soort fietstochten is zeldzaam in Kuala Lumpur. De aandacht van de media is veelzeggend. Waar fietsen in Nederland de normaalste zaak van de wereld is, staat deze vorm van transport in Maleisië nog in de kinderschoenen. Toch is dat niet altijd zo geweest, legt Jeffrey uit. "In de postkoloniale tijd, zo’n veertig jaar geleden, bestond er in Kuala Lumpur een echte fietscultuur. In de kleine dorpjes is dit nog terug te zien, daar fietsen veel mensen nog op de oude fietsjes." In Kuala Lumpur hebben deze fietsen echter plaats gemaakt voor de autocultuur.
En dat is te merken. Onder leiding van Jeffrey (hij noemt zichzelf trots een 'fietshippie'), draait de groep toerfietsers vanuit een zijstraatje zo de snelweg op. Tegen het razende verkeer in. “Er worden meer en meer snelwegen gebouwd, gemeenschappen raken verdeeld, het milieu vervuild en de stad wordt elke dag warmer”, vertelt Seksan, vriend van Jeffrey en ook een fietshippie. “Er moet een verandering komen in het transportsysteem en wij kunnen daar als individuen aan bijdragen.”
Fietskaart
Dit is dan ook precies waar Jeffrey, in het dagelijks leven grafisch vormgever, naar streeft. In een oude drukkerij in Bangsar heeft hij zijn ‘kantoor’ ingericht. In de ruimte staan fietsen opgesteld en er hangen kaarten aan de muren. Van hieruit heeft hij de afgelopen maanden gewerkt aan zijn Bicycle Map Project. Samen met Seksan die van beroep landschapsarchitect is ontwikkelde hij een fietskaart waarop alle veilige fietsroutes en short-cuts in Kuala Lumpur staan aangegeven. “De kaart is er om mensen te helpen bij het kiezen van rustigere routes als ze het niet prettigvinden om drukke snelwegen te nemen”, aldus Jeffrey.
De kaart, in ouderwetse uitvouwbare vorm, is slechts een middel om een grotere verandering op gang te brengen. Jeffrey vertelt: “Ik had de kaart zelf kunnen ontwikkelen, maar dan had het niet gewerkt. Daarom was het project vanaf het begin openbaar, via Facebook. Dat is het succes achter de kaart. De gemeenschap, het betrokken krijgen van mensen zodat ze zich er een onderdeel van voelen. En nu is de kaart gelanceerd. Eindelijk is het zover!”
De groep van zo'n veertig fietsers heeft de snelweg inmiddels achter zich gelaten en slingert door de kleine straatjes van Little India en China Town en langs de overwoekerde oevers van de rivier. Jeffrey organiseert deze fietstochten (die 's nachts plaatsvinden omdat het dan minder heet en druk is) met enige regelmaat om steeds weer nieuwe mensen bij het fietsen te betrekken. Dat lijkt te werken, want het grootste deel van de aanwezigen doet vanavond voor het eerst mee. Zo nu en dan laat Jeffrey de groep even stoppen om iets te vertellen over de route of over nieuwe fietspaden die binnenkort worden ontwikkeld. Het is dan ook ver na middernacht als de fietsers weer arriveren in bij het vertrekpunt in Bangsar.
Maar er gebeurt meer. Naast the Bicycle Map Project zijn er andere initiatieven te vinden in Kuala Lumpur die het fietsen stimuleren. Zo is er een car free sunday in het leven geroepen. Elke eerste zondag van de maand worden verschillende gebieden in Kuala Lumpur afgezet voor auto’s en zo verandert de stad tijdelijk in een waar fietsparadijs. Ook is er het fietscafé The Grumpy Cyclist, een café waar je aan je fiets kan sleutelen onder het genot van een cappuccino. Een van de jongste projecten is The Bike Kitchen, een initiatief dat een keer in de twee weken ergens in Kuala Lumpur plaatsvindt. Bij dit evenement wordt er aan de belangstellenden geleerd hoe je een fiets kan repareren en worden opgeknapte fietsen verkocht.
Nederlandse e-bikes
Nederlanders zijn nooit ver weg als er een fietscultuur in opkomst is. De Leidse Trui Knijnenberg en Louwke van der Steen proberen net als Jeffrey het fietsen in Kuala Lumpur te bevorderen. Al vier jaar wonen ze in Maleisië en sinds kort importeren ze de elektrische VanMoof-fietsen vanuit Nederland. “E-bikes zouden wel eens het verschil kunnen maken. Deze fietsen maken het zogenaamd effortless om te fietsen dus je hebt wel het rijwindje terwijl je gezien het warme weer je niet meer in het zweet hoeft te fietsen”, aldus Louwke.
Als echte Nederlanders vindt het stel fietsen in een stad als Kuala Lumpur erg belangrijk. “Fietsen heeft natuurlijk alleen maar voordelen. De jungle is aan het verdwijnen. Fietsen draagt bij aan meer bewustzijn om het land groen te houden en bovendien denk ik dat de samenleving prettiger wordt als er wordt gefietst. Een probleem hier in Kuala Lumpur is dat veel mensen hun vrije tijd in de malls besteden, je doet weinig fysieks. Fietsen kan dit veranderen”, zegt Trui. Zij en Louwke zien dat fietsen een opkomende trend. “Ik zie dit een beetje als een transitieperiode. Sowieso moet de overheid er klaar voor zijn. Die moet op een gegeven moment gaan investeren. En in de tussentijd kan je best wel zelf wat dingen doen om voor verandering te zorgen. Als we daar aan kunnen bijdragen zou dat heel mooi zijn”, vindt Trui.
Babystapjes
Zowel Jeffrey als Louwke en Trui geven aan dat de volgende stap vanuit de overheid moet komen. Maar is die daartoe bereid? “De overheid neemt babystapjes”, zegt Jeffrey. “Voor hun is praten over verandering al heel radicaal.” Toch gebeurt er wel het een en ander, al gaat het erg langzaam. “De gemeenteraad legt sporadisch fietspaden aan. Hier vier kilometer, daar weer acht kilometer. Maar het is al vooruitgang dat ze naar ons luisteren.”
Naast fietspaden is er meer nodig om Kuala Lumpur tot een fietsvriendelijke stad om te toveren. “Parkeren is een probleem, daar moet echt iets aan gedaan worden, net als de roosters hier in de weg”, vertelt Louwke. “Daar zitten spijlen in en daar kom je net als met de tramrails in Amsterdam met je fiets in terecht. Dat is mij al een keer overkomen. Je weet niet wat je meemaakt, je hele wiel is weg!”
Verder is de fietser volgens Louwke vogelvrij, er zal toch wat educatie en voorlichting gegeven moeten worden over hoe je met fietsers in het verkeer om moet gaan. “Maar je moet daar ook een beetje realistisch in zijn. In Nederland is het ook niet in een jaar of in een dag gebeurd. In de jaren zeventig was er veel opstand omdat er veel kinderen omkwamen bij verkeersongelukken. Mensen gingen demonstreren en toen pas is de overheid in actie gekomen. Nu is Nederland het voorbeeldland, ook voor Maleisië."
Er moet dus nog heel wat gebeuren voor Kuala Lumpur zich een echte fietsstad kan noemen. Maar het begin is er. Op de vraag hoe de fietshippies de toekomst zien antwoorden ze gepassioneerd. “Ik zie een stad voor me met minder auto’s. Een stad die gedomineerd wordt door voetgangers, fietsers en langzaam bewegende vervoersmiddelen”, zegt Seksan. De toekomst ligt volgens hem bij fietsen en elektrisch transport; auto’s en openbaar vervoer. “Ik denk dat de vervuilende autocultuur geschiedenis is voor steden. De Europeanen begrijpen dat.” Jeffrey beaamt Seksan's woorden. “We lopen ver achter. Uiteindelijk moeten we onze lifestyle volledig veranderen. Er moet veel meer gebeuren, maar de fiets pakken in plaats van de auto is een mooie start!”
