Kruipend op zijn handen beweegt Arifin zich voort. Zijn ene been is geamputeerd en het andere ernstig verwond. Hij zoekt zijn glucosemeter waarmee hij dagelijks zijn bloedsuikergehalte test. Vandaag wijst de meter 278 mg/dl aan, ver boven de grens van 140 mg/dl. Het doet Arifin niet zo veel: “Vroeger was mijn bloedsuiker hoger dan 500”.

Steeds meer mensen in Indonesië lijden aan suikerziekte: 5,7 procent van de bevolking, oftewel 12,5 miljoen mensen, is diabetespatiënt en verwacht wordt dat dit aantal bijna zal verdubbelen naar 21 miljoen in 2030. “Men zegt dat we nummer negen van de wereld zijn en zelfs veertien tot twintig miljoen diabeten hebben”, vertelt professor Soegondo, voorzitter van de Indonesische Diabetes Associatie. “Niemand weet eigenlijk hoeveel het er zijn, omdat veel mensen nog niet weten dat zij diabetes hebben. Ze voelen niets, maar hun lichamen worden al wel aangetast. Als ze uiteindelijk naar de dokter gaan zijn er vaak al ongeneselijke complicaties ontstaan.” Mogelijke complicaties zijn onder andere beschadiging van hart- en bloedvaten, de nieren, het netvlies en de zenuwen. Ook kan diabetes leiden tot zweren en infecties aan de voeten en onderbenen.

Zo ook bij Arifin, die een kleine wond onder zijn rechtervoet niet liet behandelen. Zijn lichaam maakte vanwege de diabetes te weinig insuline aan om zijn bloedsuikerspiegel in evenwicht te krijgen. Ook zijn immuunsysteem en vatenstelsel verslechterden. Het gevolg was dat de wond niet genas en de infectie zich uitbreidde naar zijn been. Toen hij zich uiteindelijk bij de dokter meldde bleek dat het weefsel in zijn been was afgestorven en het bot was aangetast. Verdere uitbreiding van de infectie zou Arifins leven in gevaar brengen en dus besloot de arts een onderbeenamputatie uit te voeren.

Arifin bleek te lijden aan diabetes Type 2, wereldwijd met negentig procent de meest voorkomende vorm van diabetes. Diabetes Type 2 wordt ook wel een 'sluipmoordenaar’ genoemd, omdat het een lange aanloop heeft waarin ongemerkt al dingen misgaan in het lichaam. Soms duurt het jaren voordat de symptomen zichtbaar worden. Vroeger heette het ‘ouderdomssuiker’, omdat vooral oudere mensen aan diabetes Type 2 leden.

Tegenwoordig krijgen steeds meer jonge mensen het, zelfs kinderen. Zij erven het van hun familie of krijgen diabetes Type 2 door weinig te bewegen en veel zoetigheid te eten. Deze ongezonde levensstijl uit Westerse landen wordt nu veelal geïmporteerd door opkomende economieën zoals Indonesië. Vanwege de snelgroeiende economie kan een toenemend aantal Indonesiërs zich een modernere levensstijl veroorloven. Zij worden dikker en bewegen minder, met een enorme verhoging van typische Westerse ziektes als gevolg. Zo kampt meer dan zeventig procent van alle diabeten in Indonesië met overgewicht.

Ondanks de economische groei leven nog altijd zo’n 120 miljoen mensen, bijna de helft van de totale Indonesische bevolking, van minder dan twee dollar per dag. Dit maakt hen extra kwetsbaar, omdat zij geen geld hebben voor goede gezondheidszorg, een vereiste voor goede diabetespreventie. Symptomen van diabetes Type 2 kunnen, zoals gezegd, erg onopvallend zijn en mensen met een verhoogde kans op diabetes zouden op zijn minst iedere drie maanden hun bloed moeten laten testen. Vanwege hun economische situatie laten arme Indonesiërs zich pas veel te laat diagnosticeren. Ook nemen veel mensen zonder diagnose medicijnen over van familieleden of vrienden met soortgelijke klachten om zo dokterskosten te besparen.

Naast economische moeilijkheden constateert dokter Wismat nog twee andere redenen waarom veel diabeten pas in een te laat stadium van hun ziekte langskomen. “Absolute onwetendheid. Daarnaast interesseert het hen ook niets.” Dokter Wismat werkt in het Cipto Mangunkusuomo ziekenhuis waar iedere dag zo’n honderd diabetespatiënten worden behandeld. “Het maakt hen niets uit, omdat zij geen pijn voelen. En zolang zij niets voelen of zien denken ze dat het niet belangrijk is. Diabeten komen pas bij ons wanneer zij al blind zijn of enorme wonden op hun voeten hebben. Zij denken dat alle ziektes behandelbaar zijn en er niets aan de hand is, tot er complicaties ontstaan. Patiënten realiseren zich vaak niet eens dat deze ontstaan zijn door hun suikerziekte.”

De 62-jarige Rudy Pusono dacht er ook zo over. Al op jonge leeftijd werd bij hem diabetes gediagnostiseerd. Medicijnen en insuline werden hem voorgeschreven, maar hij gebruikte ze nauwelijks. “Ik was ongedisciplineerd. Af en toe nam ik mijn medicijnen in, maar vaak ook niet. Intussen at ik nog steeds alles wat verboden was, alles wat ik lekker vond. Ik dacht dat mijn gezondheidstoestand toch niet zou verergeren.” Jarenlang ging het goed, tot hij op een avond een verschrikkelijke pijn onder zijn voet kreeg. “Het voelde alsof mijn voet open zou barsten en dat deed hij ook. De volgende dag werd mijn voet zwart en voelde ik hem niet meer, hij leek wel dood.” In het ziekenhuis werd vervolgens zijn been geamputeerd. Inmiddels is Rudy ook bijna volledig blind.

Zowel Rudy als Arifin wisten dat zij suikerziekte hadden, maar leefden daar niet naar. Wat daar de consequenties van konden zijn beseften zij niet. Professor Soegondo en dokter Wismat pleiten daarom voor betere voorlichting over diabetes en de gevolgen ervan. Volgens hen is gezonder leven en het lichaamsgewicht onder controle houden essentieel. “Mensen moeten stoppen met roken, meer gaan bewegen, zo min mogelijk snoepen en met mate eten. Alleen op die manier kunnen we diabetes en ernstige complicaties voorkomen.” Dit lijken misschien voor de hand liggende adviezen, maar het is minder eenvoudig dan het lijkt. Velen hebben niet de economische mogelijkheden om hun leven dermate te veranderen. “Diabetes behandelen kost geld”, vertelt dokter Wismat. Dit geld hebben vele Indonesiërs niet, maar wat zij niet beseffen is dat door te wachten hun behandeling alleen maar duurder wordt. “Je moet medicijnen kopen, doktersafspraken betalen en apparatuur aanschaffen, zoals insulinemeters of rolstoelen”, aldus professor Soegondo. “Het is allemaal erg duur. Niet alleen voor de behandeling, maar ook voor je eigen leven. Je bent niet langer productief en zal daarom een last voor de familie zijn.”

Rudy heeft zijn familie al gezworen zijn leven te beteren. Hij zal gezonder gaan leven en wil vaker naar de kerk gaan om God te kunnen dienen. Arifin baalt voornamelijk van zijn afhankelijkheid. “Het is niet leuk ten opzichte van mijn familie. Zij moeten mij voortdurend helpen en overal naartoe brengen.” Toch zit ook hij niet bij de pakken neer. “Kruipend of in de rolstoel, ik ga door. Ik ben er tenminste nog en dat maakt mij gelukkig.”

LEES ALLE ARTIKELEN GRATIS

Onafhankelijke journalistiek is essentieel om een snel veranderende wereld te kunnen begrijpen. Daarom is een platform van nieuwe makers belangrijk. Vind jij dat ook? Steun ons dan door lid te worden of met een financiële bijdrage.

Word gratis lid Investeer in ons

Al ingeschreven voor onze nieuwsbrief en/of in ons geinvesteerd? Vul je e-mailadres is om toegang te krijgen.