Jamu omvat in Indonesië alle vormen van behandeling van het menselijk lichaam met natuurlijke producten. Gezichtsmaskers en huidolie uit cosmetisch belang, stimulerende middelen als natuurlijke viagra, maar ook het traditioneel genezen van ziekten: alles valt onder de noemer jamu.

Op de overdekte markt van Yogjakarta zit een oudere vrouw, omringd door pannen water en manden met kruidenpasta’s in verschillende kleuren. Naast de pannen staat een krukje. Daar kun je als klant plaatsnemen, waarna je de jamuvrouw vertelt waar je last van hebt. Als ze weet wat je mankeert pakt ze een paar handjes van verschillende kruidenpasta’s, en mengt deze met het water. Je krijgt een kokosschelp met een vaak sterk bitter smakend drankje, dat je in één keer op moet drinken. Als je elke dag, of tweemaal daags, deze jamu drinkt, zul je genezen.

“De meeste Indonesische mensen vertrouwen op de geneeskracht van jamu”, vertelt Amovi Putty Febriani, die Uuth wordt genoemd. Zij gebruikt haar hele leven al jamu. “Hoe ouder een jamuvrouw is, hoe beter ik denk dat ze is. Gewoon omdat ze dan al veel ervaring heeft. Vaak weten Indonesische vrouwen zelf ook wel het een en ander, we hebben een soort basiskennis over welke kruiden waar goed voor zijn. De jamuvrouwen op de markt weten alleen veel meer.” Uuth vertelt aan de jamuvrouw op de markt dat ze last heeft van buikpijn door haar menstruatie. Zorgvuldig bereidt de vrouw het drankje dat dit kan verlichten. Normaal wordt het drankje meteen geconsumeerd, maar omdat het ramadan is krijgt Uuth een zakje van het drankje mee naar huis. Om vanavond te drinken.

Jamu maken is een vrouwenaangelegenheid en de recepten worden van oudsher van moeder op dochter doorgegeven. De jamuvrouwen op de markten zijn bijna allemaal op leeftijd. Hun dochters zien er niet veel meer in om de jamubusiness in te gaan. “Het verdient niet goed”, legt Uuth uit. “Daarnaast moet je elke ochtend om vier uur op, om de kruidenpasta's vers te maken.” Volgens Uuth is er al kennis verloren gegaan. “De basis kennen we nog steeds, maar de hele ingewikkelde recepten gaan verloren. Het is vooral een orale traditie, dus er wordt weinig opgeschreven zodat het bewaard kan blijven.”

Seksuele middeltjes
Toch wordt er wel gemoderniseerd. Zo zijn er jamuwinkels, waar poedertjes worden verkocht, gemaakt van gedroogde kruiden. Hierdoor is de jamu langer houdbaar. Het assortiment in de winkels is echter erg anders dan op de markt. Op de markt kun je bij een jamuvrouw terecht voor al je klachten en ziekten, maar de jamuwinkels richten zich daar niet op. De winkels tellen duizenden felgekleurde zakjes en pakjes. Bijna alles is voor mannen, en dan met name op seksueel gebied.

Je kunt een jamu kopen voor een grotere penis, een langere erectie, een jamu die de vagina van de vrouw strakker maakt of eentje die zorgt voor grotere borsten. Met specifieke ziekten hoef je hier niet aan te kloppen. Er is een enkele jamu voor rugklachten en ademhalingsproblemen, en er is één jamu voor algemene gezondheid. “Er is een enorm verschil tussen jamuvrouwen op de markt en de jamuwinkels”, zegt ook Uuth. “Op de markt komen bijna alleen vrouwen, deze winkels zijn meer voor mannen. Zelf denk ik dat verse jamu sowieso beter werkt, maar het is goed dat deze winkels er zijn, zodat jamu niet uitsterft.”
 
Volgens Uuth zijn de seksuele middeltjes juist te koop in de jamuwinkeltjes, omdat het elders taboe is. Er is ook een verboden middeltje te koop in de jamuwinkels. “Voor als je te laat bent met je menstruatie”, zegt Uuth, “erg veel te laat.” Abortus is niet toegestaan in ziekenhuizen, maar het is een grote schande voor een ongetrouwde vrouw en haar familie wanneer ze een kind baart. Daarom worden er onder de toonbank ook jamu's voor ongewenste zwangerschap verkocht, met zoveel zuur dat de vrucht afgestoten zou worden.